Prôtagoras of Abdêra - B: Extant Original Fragments

(English)

B. FRAGMENTE
ΠΡΩΤΑΓΟΡΟΥ ΑΛΗΘΕΙΑ ἢ ΚΑΤΑΒΑΛΛΟΝΤΕΣ

80 B 1. SEXT. adv. math. VII 60 [II 262. 30] καὶ Πρωταγόραν δὲ τὸν Ἀβδηρίτην ἐγκατέλεξάν τινες τῶι χορῶι τῶν ἀναιρούντων τὸ κριτήριον φιλοσόφων, ἐπεί φησι πάσας τὰς φαντασίας καὶ τὰς δόξας ἀληθεῖς ὑπάρχειν [II 263. 1 App.] καὶ τῶν πρός τι εἶναι τὴν ἀλήθειαν διὰ τὸ πᾶν τὸ φανὲν ἢ δόξαν τινὶ εὐθέως πρὸς ἐκεῖνον ὑπάρχειν. ἐναρχόμενος γοῦν τῶν Καταβαλλόντων ἀνεφώνησε˙ 'πάντων χρημάτων μέτρον ἐστὶν ἄνθρωπος, τῶν μὲν ὄντων ὡς ἔστιν, τῶν δὲ οὐκ ὄντων [II 263. 5 App.] ὡς οὐκ ἔστιν'. Vgl. II 253, 26. 258, 13ff. 261, 17.
PLAT. Theaet. 151 E 152 A [Sokr. und Theaet.] Κινδυνεύεις μέντοι λόγον οὐ φαῦλον εἰρηκέναι περὶ ἐπιστήμης, ἀλλ' ὃν ἔλεγε καὶ Πρωταγόρας. τρόπον δέ τινα ἄλλον εἴρηκε τὰ αὐτὰ ταῦτα. φησὶ γάρ που πάντων χρημάτων μέτρον ἄνθρωπον εἶναι, τῶν [II 263. 10] μὲν ὄντων ὡς ἔστι, τῶν δὲ μὴ ὄντων ὡς οὐκ ἔστιν. ἀνέγνωκας γάρ που; - Ἀνέγνωκα καὶ πολλάκις. - Οὐκοῦν οὕτως πως λέγει, ὡς οἷα μὲν ἕκαστα ἐμοὶ φαίνεται, τοιαῦτα μὲν ἔστιν ἐμοί, οἷα δὲ σοί, τοιαῦτα δὲ αὖ σοί˙ ἄνθρωπος δὲ σύ τε κἀγώ; . . . ἆρ' οὐκ ἐνίοτε πνέοντος ἀνέμου τοῦ αὐτοῦ ὁ μὲν ἡμῶν ῥιγῶι, ὁ δ' οὔ; καὶ [II 263. 15 App.] ὁ μὲν ἠρέμα, ὁ δὲ σφόδρα; - Καὶ μάλα. - Πότερον οὖν τότε αὐτὸ ἐφ' ἑαυτοῦ τὸ πνεῦμα ψυχρὸν ἢ οὐ ψυχρὸν φήσομεν, ἢ πεισόμεθα τῶι Πρωταγόραι ὅτι τῶι μὲν ῥιγῶντι ψυχρόν, τῶι δὲ μὴ οὔ; - Ἔοικεν. - Οὐκοῦν καὶ φαίνεται οὕτως ἑκατέρωι; - Ναί. - Τὸ δέ γε φαίνεται αἰσθάνεται ἔστιν; - Ἔστιν γάρ. - Φαντασία ἄρα [II 264. 1 App.] καὶ αἴσθησις ταὐτὸν ἔν τε θερμοῖς καὶ πᾶσι τοῖς τοιούτοις. οἷά γ' ἄρ' αἰσθάνεται ἕκαστος, τοιαῦτα ἑκάστωι καὶ κινδυνεύει εἶναι. PLAT. Theaet. 161 C Sokr. Τὰ μὲν ἄλλα μοι πάνυ ἡδέως εἴρηκεν, ὡς τὸ δοκοῦν ἑκάστωι τοῦτο καὶ ἔστιν˙ τὴν δ' ἀρχὴν τοῦ λόγου τεθαύμακα, ὅτι [II 264. 5 App.] οὐκ εἶπεν ἀρχόμενος τῆς Ἀληθείας ὅτι πάντων χρημάτων μέτρον ἐστὶν ὗς ἢ κυνοκέφαλος ἤ τι ἄλλο ἀτοπώτερον τῶν ἐχόντων αἴσθησιν, ἵνα μεγαλοπρεπῶς καὶ πάνυ καταφρονητικῶς ἤρξατο ἡμῖν λέγειν, ἐνδεικνύμενος ὅτι ἡμεῖς μὲν αὐτὸν ὥσπερ θεὸν ἐθαυμάζομεν ἐπὶ σοφίαι, ὁ δ' ἄρα ἐτύγχανεν ὢν εἰς φρόνησιν οὐδὲν βελτίων βατράχου [II 264. 10 App.] γυρίνου, μὴ ὅτι ἄλλου του ἀνθρώπων. Vgl. A 21 a.

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΟΝΤΟΣ
80 B 2. PORPHYR. ἀπὸ τοῦ α̅ τῆς Φιλολόγου ἀκροάσεως b. EUS. P. E. X 3, 25 σπάνια δὲ τὰ τῶν πρὸ τοῦ Πλάτωνος γεγονότων βιβλία˙ἐπεὶ ἴσως πλείους ἄν τις ἐφώρασε τοῦ φιλοσόφου 〈κλοπάς〉˙ ἐγὼ δ' οὖν [II 264. 15] ἧι κατὰ τύχην περιπέπτωκα Πρωταγόρου τὸν Περὶ τοῦ ὄντος ἀναγινώσκων λόγον πρὸς τοὺς ἓν τὸ ὂν εἰσάγοντας τοιαύταις αὐτὸν εὑρίσκω χρώμενον ἀπαντήσεσιν˙ ἐσπούδασα γὰρ αὐταῖς λέξεσι τὰ ῥηθέντα μνημονεύειν. Euseb. fügt zu καὶ ταῦτ' εἰπὼν διὰ πλειόνων τίθησι τὰς ἀποδείξεις.

ΜΕΓΑΣ ΛΟΓΟΣ
[II 264. 20 App.]
80 B 3. ANECD. PAR. I 171 , 31 de Hippomacho B 3 [Ed. Bohler Sophistae Protrept. fr. Lips. 1903, 5] ὅτι ἐν τῶι ἐπιγραφομένωι Μεγάλωι λόγωι ὁ Π. εἶπε˙ 'φύσεως καὶ ἀσκήσεως διδασκαλία δεῖται' καὶ 'ἀπὸ νεότητος δὲ ἀρξαμένους δεῖ μανθάνειν'. [II 264. 25] οὐκ ἂν δὲ ἔλεγε τοῦτο, εἰ αὐτὸς ὀψιμαθὴς ἦν, ὡς ἐνόμιζε καὶ ἔλεγεν Ἐπίκουρος περὶ Πρωταγόρου [fr. 173 Us.; 68 A 9].

ΠΕΡΙ ΘΕΩΝ
80 B 4. EUS. P. E. XIV 3, 7 [II 265. 1 App.] ὁ μὲν γὰρ Δημοκρίτου γεγονὼς ἑταῖρος ὁ Π. ἄθεον ἐκτήσατο δόξαν˙ λέγεται γοῦν τοιᾶιδε κεχρῆσθαι εἰσβολῆι ἐν τῶι Περὶ θεῶν συγγράμματι˙ 'περὶ μὲν θεῶν οὐκ οἶδα . . . [ΙΙ 265. 5 App.] ἰδέαν'. DIOG. IX 51. 'περὶ . . . ἀνθρώπου'. Vgl. A 2. 3. 12. 13. περὶ μὲν θεῶν οὐκ ἔχω εἰδέναι, οὔθ' ὡς εἰσὶν οὔθ' ὡς οὐκ εἰσὶν οὔθ' ὁποῖοί τινες ἰδέαν˙ πολλὰ γὰρ τὰ κωλύοντα εἰδέναι ἥ τ' ἀδηλότης καὶ βραχὺς ὢν ὁ βίος τοῦ ἀνθρώπου.

ΑΝΤΙΛΟΓΙΩΝ ᾹΒ̅
[II 265. 10 App.]
80 B 5. DIOG. III 37 Εὐφορίων [fr. 152 Scheidweiler] δὲ καὶ Παναίτιος [fr. 50 Fowler] εἰρήκασι πολλάκις ἐστραμμένην εὑρῆσθαι τὴν ἀρχὴν τῆς Πολιτείας [Platons], ἣν Πολιτείαν Ἀριστόξενός [fr. 33 FHG II 282] [II 266. 1]φησι πᾶσαν σχεδὸν ἐν τοῖς Πρωταγόρου γεγράφθαι Ἀντιλογικοῖς. DIOG. III 57 Πολιτείας . . . ἣν καὶ εὑρίσκεσθαι σχεδὸν ὅλην παρὰ Πρωταγόραι ἐν τοῖς Ἀντιλογικοῖς φησι Φαβωρῖνος ἐν Παντοδαπῆς ἱστορίας δευτέρωι [fr. 21 F.H.G. II 580].

ZWEIFELHAFTE TITEL
[II 266. 5]
ΤΕΧΝΗ ΕΡΙΣΤΙΚΩΝ
[S. II 254, 22]
80 B 6. CIC. Brut. 12, 46 (aus Aristot. Τεχνῶν συναγ. fr. 137 R.) G itaque, ait Aristoteles, cum sublatis in Sicilia tyrannis res privatae longo intervallo iudiciis repeterentur, tum primum, quod esset acuta illa gens et controversiae nata, artem et praecepta Siculos Coracem et Tisiam conscripsisse ... /scriptasque fuisse et paratas a Protagora rerum inlustrium disputationes, quae nunc communes appellantur loci. QUINTIL. III 1, 10 Abderites P., a quo decem [II 266. 10 App.] milibus denariorum didicisse artem, quam edidit, Euathlus. [s. II 254, 21. 255, 12. 256, 11] dicitur. QUINTIL. III 1, 12 (84 A 10) horum primi communis locos tractasse dicuntur P., Gorgias, affectus Prodicus et Hippias et idem P. et Thrasymachus.

80 B 6 a. DIOG. IX 51 [s. II 253, 23] πρῶτος ἔφη (Π.) δύο λόγους εἶναι περὶ παντὸς πράγματος ἀντικειμένους ἀλλήλοις.

80 B 6 b. ARISTOT. Rhet. B 24. 1402 a 23 [vgl. A 21] [II 266. 15 App.] . . . τὸν ἥττω . . . λόγον κρείττω ποιεῖν.

ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ [s. II 255, 1]
80 B 7. ARISTOT. metaph. B 2. 997 b 32 οὐδὲ τοῦτο ἀληθές, ὡς ἡ γεωδαισία τῶν αἰσθητῶν ἐστι μεγεθῶν καὶ φθαρτῶν˙ ἐφθείρετο γὰρ ἂν φθειρομένων. ἀλλὰ μὴν [II 266. 20] οὐδὲ τῶν αἰσθητῶν ἂν εἴη μεγεθῶν οὐδὲ περὶ τὸν οὐρανὸν ἡ ἀστρολογία τόνδε. οὔτε γὰρ αἱ αἰσθηταὶ γραμμαὶ τοιαῦταί εἰσιν οἵας λέγει ὁ γεωμέτρης˙ οὐθὲν γὰρ εὐθὺ τῶν αἰσθητῶν οὕτως οὐδὲ στρογγύλον˙ ἅπτεται γὰρ τοῦ κανόνος οὐ κατὰ στιγμὴν ὁ κύκλος, ἀλλ' ὥσπερ Πρωταγόρας ἔλεγεν ἐλέγχων τοὺς γεωμέτρας, οὔτε ... Vgl. A 5 (II 256, 20ff.). 15 m. Anm.

80 B 7 a. G PAP. HERC. 1676 [J. Heidmann, Philodem. περὶ ποιημάτον, diss., Bonn 1937, col. I, pp. 12 sg.]. I fatti sono inconoscibili, le parole non accettabili, come dice Protagora a proposito della matematica.58*

80 B 7 b. SIMPLIC. phys. 1108, 18. διὰ τοῦτο λύει καὶ τὸν Ζήνωνος τοῦ Ἐλεάτου λόγον, ὃν ἤρετο Πρωταγόραν τὸν σοφιστήν. "εἰπὲ γάρ μοι, ἔφη, ὦ Πρωταγόρα, ἆρα ὁ εἷς κέγχρος καταπεσὼν ψόφον ποιεῖ ἢ τὸ μυριοστὸν τοῦ κέγχρου;" τοῦ δὲ εἰπόντος μὴ ποιεῖν "ὁ δὲ μέδιμνος, ἔφη, τῶν κέγχρων καταπεσὼν ποιεῖ ψόφον ἢ οὔ;" τοῦ δὲ ψοφεῖν εἰπόντος τὸν μέδιμνον "τί οὖν, ἔφη ὁ Ζήνων, οὐκ ἔστι λόγος τοῦ μεδίμνου τῶν κέγχρων πρὸς τὸν ἕνα καὶ τὸ μυριοστὸν τὸ τοῦ ἑνός;" τοῦ δὲ φήσαντος εἶναι "τί οὖν, ἔφη ὁ Ζήνων, οὐ καὶ τῶν ψόφων ἔσονται λόγοι πρὸς ἀλλήλους οἱ αὐτοί; ὡς γὰρ τὰ ψοφοῦντα, καὶ οἱ ψόφοι˙ τούτου δὲ οὕτως ἔχοντος, εἰ ὁ μέδιμνος τοῦ κέγχρου ψοφεῖ, ψοφήσει καὶ ὁ εἷς κέγχρος καὶ τὸ μυριοστὸν τοῦ κέγχρου". ὁ μὲν οὖν Ζήνων οὕτως ἠρώτα τὸν λόγον.

ΠΕΡΙ ΠΑΛΗΣ [II 255, 1]
80 B 8. PLAT. Soph. 232 D E [II 267. 1 App.] τά γε μὴν περὶ πασῶν τε καὶ κατὰ μίαν ἑκάστην τέχνην, ἃ δεῖ πρὸς ἕκαστον αὐτὸν τὸν δημιουργὸν ἀντειπεῖν, δεδημοσιωμένα που καταβέβληται γεγραμμένα τῶι βουλομένωι μαθεῖν. - Τὰ Πρωταγόρειά μοι φαίνει [II 267. 5 App.] περί τε πάλης καὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν εἰρηκέναι . . . PLAT. Soph. 233 A Πῶς οὖν ἄν ποτέ τις πρός γε τὸν ἐπιστάμενον αὐτὸς ἀνεπιστήμων ὢν δύναιτ' ἂν ὑγιές τι λέγων ἀντειπεῖν; - Οὐδαμῶς.

80 B 8 a. ΠΕΡΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ [II 255, 1]. Vgl. B 5.

80 B 8 b. ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΝ ΑΡΧΑΙ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ [II 255, 2]. Vgl. C 1.

80 B 8 c. [II 267. 10] ΠΕΡΙ ΦΙΛΟΤΙΜΙΑΣ [II 255, 1]

80 B 8 d. ΠΕΡΙ ΑΡΕΤΩΝ [II 255, 2]

80 B 8 e. ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΟΥΚ ΟΡΘΩΣ ΤΟΙΣ ΑΝΘΡΩΠΟΙΣ ΠΡΑΣΣΟΜΕΝΩΝ [II 255, 3]

80 B 8 f. ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΟΣ [II 255, 3]

80 B 8 g. ΔΙΚΗ ΥΠΕΡ ΜΙΣΘΟΥ [II 255, 4]. Vgl. A 1 § 56. B 6.

80 B 8 h. [II 267. 15 App.] ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΝ ΑΙΔΟΥ [II 255, 2]. Vgl.68 B 0 cff.

AUS UNBESTIMMTEN SCHRIFTEN
80 B 9. [PLUTARCH.] Cons. ad Apoll. 33 p. 118 E Περικλέα δὲ τὸν Ὀλύμπιον προσαγορευθέντα διὰ τὴν περὶ τὸν λόγον καὶ τὴν σύνεσιν ὑπερβεβλημένην δύναμιν, πυθόμενον ἀμφοτέρους αὐτοῦ τοὺς υἱοὺς μετηλλαχέναι τὸν βίον Πάραλόν τε καὶ [II 268. 1 App.] Ξάνθιππον (ὥς φησι Π. εἰπὼν οὕτως˙ 'τῶν . . . ἀμηχανίην˙') τοῦτον γὰρ εὐθὺς μετὰ τὴν προσαγγελίαν ἀμφοτέρων τῶν υἱέων οὐδὲν ἧττον ἐστεφανωμένον κατὰ τὸ πάτριον ἔθος καὶ λευχειμονοῦντα δημηγορεῖν 'βουλάς τ' ἐξάρχοντ' ἀγαθὰς' [HOM. Β 273] πρός τε τὸν πόλεμον ἐπιπαρορμῶντα τοὺς Ἀθηναίους.
[II 268. 5 App.] τῶν γὰρ υἱέων νεηνιῶν ὄντων καὶ καλῶν, ἐν ὀκτὼ δὲ ταῖς πάσηισιν ἡμέρηισιν ἀποθανόντων, νηπενθέως ἀνέτλη˙ εὐδίης γὰρ εἴχετο, ἐξ ἧς πολλὸν ὤνητο κατὰ πᾶσαν ἡμέρην εἰς εὐποτμίην καὶ ἀνωδυνίην καὶ τὴν ἐν τοῖς πολλοῖσι δόξαν˙ πᾶς γάρ τίς μιν ὁρῶν τὰ ἑαυτοῦ πένθεα ἐρρωμένως φέροντα, μεγαλόφρονά τε καὶ ἀνδρεῖον [II 268. 10] ἐδόκει εἶναι καὶ ἑαυτοῦ κρείσσω, κάρτα εἰδὼς τὴν ἑαυτοῦ ἐν τοιοῖσδε πράγμασιν ἀμηχανίην.

80 B 10. STOB. (Flor.) III 29, 80 Π. ἔλεγε μηδὲν εἶναι μήτε τέχνην ἄνευ μελέτης μήτε μελέτην ἄνευ τέχνης.

80 B 11. [PLUTARCH.] περὶ ἀσκήσεως 178, 25 [Rhein. Mus. 27, 1872, p. 256] [II 268. 15 App.] P. ferner hat gesagt: Nicht sproßt Bildung in der Seele, wenn man nicht zu vieler Tiefe kommt.

SCHLECHTBEZEUGTES
80 B 12. GRAECO-SYR. SPRÜCHE übers. von Ryssel [Rhein. Mus. 61, 1896, 539 a. 32] Protagoras hat gesagt: Mühsal und Arbeit und Unterricht und [II 268. 20] Erziehung und Weisheit sind der Ruhmeskranz, der geflochten wird von den Blumen einer beredten Zunge und denen aufs Haupt gesetzt wird, die ihn lieben. Schwer zwar ist die Zunge, doch ihre Blüten sind reich und immer neu, und die Zuschauer und die Beifallsspender und die Lehrer freuen sich und die Schüler machen Fortschritte und die Toren ärgern [II 268. 25] sich - oder vielleicht ärgern sie sich auch nicht, weil sie nicht einsichtig genug sind.