Commiato di un’opera d’incerto titolo

V
COMMIATO
DI UN’OPERA D’INCERTO TITOLO
anteriore al 1720

Ad Lectores aequanimos

In operis calce te «aequanimum lectorem» appello: nam «lectoris» nomine dignum non puto, qui libros perpetuae tractationis non a principio continenti ordine ad finem usque perlegerit; nec aequanimum censeo (quem nedum iniquum, sed «incivilem» iurisconsultus accusat), qui «non tota lege perspecta iudicarit». Igitur qui hos legeris libros, aut es eruditus adolescens, aut vir omniiuga eruditione consummatus.

Prioris ordinis lector, te rogo, ut videas an auctores de metaphysica, de theologia, de re morali ac civili, de lingua, historia et iurisprudentia Romana, et Hugonem Grotium maxime,De iure belli et pacis, sive adeo de iure naturali gentium faciliter assequaris; et, si quae scribo non intellexeris, in meo genere scriptionis meo vicio vertas tenebras et caligines. In altero positus loco, te, lector, oro, ut haec cogites omnino duo, alterum an falsa principia statuerim, alterum an ex iis prave confecerim. Sed, si haec ambo recte praestiterim, non aequum facis, quae ex veris principiis via et ordine prodeunt, improbare, hoc tantum nomine, quod hactenus inaudita: quae tamen si hac una ratione tibi non probantur, quod non adhibeantur, tui iuris uti es, per me esto: neque sane in his libris oratorem egi, ut hominum animos quoque in meam sententiam perducerem. At, si ea reprehendere statuas, peto ut paribus pugnes armis, ut viros fortes decet; et videas an ex aliis tam paucis, quam sunt numero septem vera, et tam simplicibus, quantum sunt metaphysica

quae ut agnoscas vera, hominem esse sat est; alia faciliori et feliciori methodo plura, quam nos, in universa historia profana, re poëtica, grammatica, morali civilique doctrina ad Christianam iurisprudentiam omnia accomodate in unum systema componas, et sic efficies, ut nostrum sua sponte corruerit: sin postules inconditis rationibus et distractis auctorum locis, quamquam numero plurimis, et magis memoria quam mente hanc nostram doctrinam labefactare, ignosce, quaeso, si tibi nihil respondeam: nam silentium non mihi adrogantia, res ipsa faciet quod ea illa ipsa fuerint, quae in tertia nostrae universae tractationis parte, hoc ipso, quod cum nostris principiis non congruerint, falsa esse demonstravimus. Vale, et mihi et tibi aequi bonique consule.